De Vlaamse Regering en de Vlaamse sociale partners formuleerden in het Pact 2020 de doelstelling om in te zetten op inclusie van personen met een arbeidshandicap op de arbeidsmarkt. Ander onderzoek leert ons dat het zelfstandig ondernemerschap een volwaardige optie is voor personen met een arbeidshandicap om actief te zijn op de arbeidsmarkt maar dat hier ook de nodige uitdagingen aan verbonden zijn. In Vlaanderen zijn reeds een aantal maatregelen uitgewerkt die hieraan tegemoet (willen) komen. Het aantal ondernemers met een arbeidshandicap neemt de laatste jaren toe. Toch zijn extra inspanningen nodig om de nog bestaande drempels weg te werken.
In dit onderzoek rond ondernemerschap bij personen met een arbeidshandicap gingen we na wat voor personen met een arbeidshandicap de positieve kanten zijn van ondernemerschap, waar de grootste belemmeringen zitten en wat nodig is om die belemmeringen zoveel mogelijk weg te werken. We verzamelden inzichten via een online bevraging bij 247 respondenten en tien diepteinterviews bij personen met een arbeidshandicap die als zelfstandige aan de slag willen, zijn of waren.
Het kiezen van de werkplek en een grote mate van vrijheid en flexibiliteit worden als belangrijke voordelen gezien van zelfstandig ondernemerschap. Deze voordelen wegen nog sterker door omwille van de arbeidshandicap. Daarnaast kan het uitbouwen van een zelfstandige activiteit een oplossing bieden voor ontevredenheid of een gebrek aan kansen in loonarbeid. Ontevredenheid en een gebrek aan kansen in loonarbeid zijn niet de vaakst vermelde voordelen maar ze zijn wel sterk gerelateerd aan de arbeidshandicap.
Veel respondenten ervaren belemmeringen van financiële aard en onzekerheid over de toekomst. Voor beide factoren wordt aangegeven dat ze door de arbeidshandicap versterkt of veroorzaakt worden.
Voor hulp en ondersteuning bij het opstarten en uitbouwen van de zelfstandige activiteit wordt het vaakst beroep gedaan op een ondernemersorganisatie en op familie en vrienden. Eén op drie geeft aan geen hulp of ondersteuning te krijgen. Nochtans is de vraag naar hulp van een specialist of dienstverlener groot. Naast hulp van derden kunnen bepaalde aanpassingen het zelfstandig ondernemen voor personen met een arbeidshandicap vergemakkelijken. Vooral het aanpassen van de werkuren, de planning en het takenpakket worden vaak gebruikt.
Respondenten blijken de weg naar de juiste informatie en begeleiding moeilijk te vinden. Vooral informatie over de instanties en organisaties waar men terecht kan en over ondersteunende maatregelen is moeilijk te vinden. Op vlak van begeleiding mist men vooral begeleiding om nieuwe uitdagingen aan te gaan, de zaak gezond en rendabel te houden en de zelfstandige activiteit af te stemmen op de arbeidshandicap.
Aandachtspunten die doorheen de resultaten terugkeerden zijn de nood aan meer informatie over en toeleiding tot gepaste ondersteuning, aan steun na de opstart en aan meer mogelijkheden op het vlak van aangepaste werkuren. Daarnaast zijn gelijke kansen met betrekking tot opleiding en loonarbeid van belang en mogen omgevingsfactoren zoals mobiliteit en toegankelijkheid en percepties over personen met een arbeidshandicap niet uit het oog worden verloren.