Het Vlaams begrotingstekort bedraagt dit jaar bij ongewijzigd beleid 2,65 miljard euro. Dat is 276 miljoen euro beter dan de Vlaamse Regering voordien had ingeschat. Toch blijven er uitdagingen waarschuwt de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV): de aangekondigde heractivering en hervorming van het Europees begrotingskader dwingt alle overheden in ons land om goed af te spreken wie welke budgettaire inspanningen zal leveren. Daarnaast keek de SERV ook naar het subsidieregister en zag een goed instrument dat alleen nog niet alle subsidiestromen bevat.
Caroline Copers, voorzitter SERV: “We zijn de afgelopen jaren geteisterd door opeenvolgende crisissen. In 2020 brak corona uit, daarna volgden de oorlog in Oekraïne en een historisch hoge inflatie. De Vlaamse overheid heeft de financiën in deze woelige periode onder controle gehouden, maar er zijn nog uitdagingen. Bovendien dwingen de aangekondigde nieuwe Europese begrotingsregels de Vlaamse Regering om goede afspraken te maken met alle regeringen over wie wat zal bijdragen als ze niet op het matje willen worden geroepen.”
Begrotingscijfers vallen beter mee dan gedacht
Volgens de SERV-raming neemt in 2023 het begrotingstekort bij ongewijzigd beleid af met 276 miljoen euro ten opzichte van de ingediende begroting, tot -2,65 miljard euro. In 2024 zou het begrotingstekort verder afnemen met 96 miljoen euro in vergelijking met de laatste meerjarenraming (MJR) 2022-2027 gepubliceerd door de Vlaamse Regering, tot een tekort van -1,82 miljard euro. Zonder de uitgaven voor Oosterweel en Vlaamse Veerkracht mee te tellen, zou het begrotingstekort in 2024 voor het eerst sinds de coronacrisis minder dan 1 miljard euro bedragen. De Vlaamse Regering is zelfs goed op weg om - bij ongewijzigd beleid en Oosterweel en Vlaamse Veerkracht buiten beschouwing gelaten - al in 2026 een begroting in evenwicht te realiseren. Dat is een jaar eerder dan de streefdatum die zij zichzelf had opgelegd.
Dat de begrotingstekorten beter meevallen dan voorspeld in de MJR 2022-2027 komt omdat de Vlaamse uitgaven iets sterker terugvallen dan de Vlaamse ontvangsten. Daar zijn drie oorzaken voor. De huidige ramingen verwachten dat de economische groei voor de periode 2022-2027 1,3 procentpunt hoger zal uitvallen dan verondersteld in de MJR 2022-2027 (opgemaakt in oktober 2022), wat een goede zaak is voor de Vlaamse ontvangsten. Daarnaast daalt de consumentenprijsindex, aandrijver van de ontvangsten, minder snel dan de gezondheidsindex die relevant is voor de uitgaven. Ten slotte zal de bevolking meer dan aanvankelijk verwacht toenemen.
Goede afspraken met alle regeringen nodig
De Europese Commissie kondigde een hervorming van de Europese begrotingsregels aan die het begrotingskader voor de lidstaten eenvoudiger, transparanter en evenwichtiger moet maken en al in 2024 zou toegepast worden. De houdbaarheid van de overheidsschuld zal wellicht het belangrijkste criterium in dit nieuwe Europese begrotingskader worden. Landen met een hoge overheidsschuld, zoals België, zullen een strenger pad moeten volgen dan landen met gemiddelde of lage risico’s op de houdbaarheid van hun schuld.
De huidige ramingen verwachten dat de gehele Belgische overheidsschuld (som van federale overheid en alle gewesten en gemeenschappen) bij ongewijzigd beleid de komende jaren zal toenemen. Voor Vlaanderen zijn de ramingen wel optimistischer over de inspanningen noodzakelijk om een verbeterd begrotingstraject te realiseren.
Als ons land de Europese afspraken wil nakomen en het begrotings- en schuldtraject op Belgisch niveau wil garanderen, is er volgens de SERV nood aan een interfederale consensus over een realistische doelstelling voor het te bereiken schuldniveau. Dat betekent dat alle overheden moeten afspreken wie welke lasten zal dragen. Het is daarbij cruciaal dat er bindende afspraken komen over wat er gebeurt wanneer een overheid haar begrotingsdoelstelling niet realiseert. Dit zet de recente oproep van de SERV tot een betere samenwerking tussen het Vlaamse en het federale niveau en tussen de gemeenschappen en gewesten kracht bij.
Vlaams subsidieregister is al goed maar kan nog beter
Het Vlaams subsidieregister is een goed instrument. Het geeft snel en eenvoudig een overzicht van de Vlaamse subsidiestromen naar organisaties en ondernemingen en kent zijn gelijke niet in binnen- en buitenland. Toch ziet de SERV verbeterpunten. De toelichting bij de subsidies verduidelijkt te vaak onvoldoende waarover de subsidie effectief gaat. Het register is bovendien onvolledig omdat het niet alle subsidies bevat die de Vlaamse overheid verstrekt. De ontbrekende subsidiestromen worden geraamd op een totaal tussen 5 en 10 miljard euro, terwijl het totaal aan betaalde subsidies die wel in het register opgenomen zijn op ongeveer 15 miljard euro uitkomt (inclusief het vierde kwartaal van 2022 dat op 23 februari 2023 werd gepubliceerd). Subsidies aan natuurlijke personen (inclusief zelfstandigen) worden bijvoorbeeld niet opgenomen in het register. De privacywetgeving staat niet toe om gedetailleerde informatie over personen in het register op te nemen. Deze subsidies kunnen evenwel geanonimiseerd en op een hoger niveau (bijvoorbeeld per gemeente) toch worden geregistreerd.