Met het Fit for 55-pakket deed de Europese Commissie deze zomer een reeks voorstellen om de uitstoot van broeikasgassen in de EU tegen 2030 fors te verminderen (-55% t.o.v. 1990). Voor België zou dat een aanscherping van de nationale klimaatdoelstelling voor niet-ETS sectoren van -35% naar -47% (t.o.v. 2005) betekenen. Om te zien hoe Vlaanderen best kan schakelen, doen de Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties (SERV) op vraag van Vlaams minister Demir haalbare voorstellen om snel en kostenefficiënt extra emissiereducties te realiseren.
Een 'golf' van warmtepompen, verplicht renoveren na de aankoop van vastgoed en 1 miljoen elektrische auto’s. Dat zijn de drie voorstellen die de Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties, verenigd in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), aan Vlaams minister Demir doen om in Vlaanderen snel en betaalbaar de strengere Europese klimaatdoelen voor 2030 te halen. Uit ruwe berekeningen van de SERV blijkt dat met deze kleppers én met maatregelen in andere niet-ETS-sectoren de nieuwe, uitdagende -47%-doelstelling binnen bereik ligt. Versnellen is wel de boodschap want emissies moeten de komende jaren tien keer sneller dalen dan voorheen. Ook snel beginnen is van tel want onder de huidige Vlaamse Regering loopt al één derde van de tijd tot 2030 af.
Ann Vermorgen, voorzitter SERV: “Europa scherpt de klimaatambities aan en wil de emissies verder doen dalen. Deze nieuwe klimaatdoelstelling is nodig, technisch haalbaar maar ook bijzonder ambitieus. De Vlaamse sociale partners vinden dat Vlaanderen volop moet gaan voor Fit for 55, ook omdat het de perfecte gelegenheid biedt om onze regio meteen ook fitter te maken met een betere wooninfrastructuur en luchtkwaliteit, een vlotte mobiliteit, degelijke energiesystemen …”
Elektrificatie wordt alomtegenwoordig
Elektrificatie laat toe om snel reuzenstappen vooruit te zetten voor het klimaat. We moeten daarom in Vlaanderen massaal overstappen op warmtepompen om onze huizen te verwarmen en op volledig elektrische voertuigen om ons te verplaatsen. Hiermee schakelen we in één klap enorme hoeveelheden fossiele schouwen (gebouwen) en fossiele uitlaatpijpen (voertuigen) uit. En zelfs mét de extra elektriciteitsproductie die hiervoor nodig is en de extra emissies die dat kan voortbrengen, boeken we nog steeds grote klimaatwinsten. De huidige Vlaamse ambities van 120.000 warmtepompen en 500.000 elektrische voertuigen tegen 2030 moeten dan ook fors omhoog.
Naar veel meer warmtepompen. Warmtepompen hebben veel troeven en laten toe om stookolie en gas niet langer als verwarmingsbron te gebruiken. Warmtepompen werken met omgevingswarmte en verlagen fors, snel en gemakkelijk broeikasgasemissies. De ketelvervanging gaat relatief eenvoudig. Het is een misvatting dat warmtepompen enkel geïnstalleerd kunnen worden in woningen met vloerverwarming of doorgedreven isolatie. In veel geïsoleerde woningen kunnen ze nu al geplaatst worden; in andere woningen kan de plaatsing van een warmtepomp de nodige isolatiewerken triggeren. Warmtepompen zijn ook energie-efficiënter dan klassieke verwarmingsketels.
Verwarming op aardgas of stookolie moeten we uitfaseren. Om kosten te besparen, doen we dat best op sleutelmomenten: wanneer mensen de verwarmingsketel vervangen, ze een nieuwe woning bouwen of een huis kopen. We kunnen ons namelijk niet langer permitteren om dan in de verkeerde richting te stappen want zo komen de klimaatdoelen nog verderaf te liggen.
Om de omslag overtuigend én betaalbaar te maken, moeten de verschillende overheden in België wel nu de prijsverhouding tussen verwarmen met warmtepompen en fossiele ketels rechttrekken om warmtepompen niet langer te ontmoedigen. Dat kan bv. door minder toeslagen op elektriciteit, gerichte premies, een aangepaste woon- en energiefiscaliteit, …
Naar 1 miljoen elektrische voertuigen. Elektrische aandrijving wordt de komende jaren dé dominante technologie voor personenauto’s. Elektrische voertuigen worden razendsnel beter en goedkoper. Tegen 2025 zou de aankoopprijs zelfs lager zijn dan die van auto’s op benzine of diesel. Ze verminderen snel en drastisch de niet-ETS emissies, ook al omdat we veel sneller van voertuig veranderen dan van woning. Voor het goederenvervoer, waar de elektrificatie trager zal verlopen, ziet de SERV een interessante piste in de vergroening van bestelwagens. Om deze elektrificatiegolf mogelijk te maken moet Vlaanderen de volgende jaren voldoende laadpalen voorzien met een evenwicht tussen publieke en semi-publieke laadpunten, ultrasnelle en tragere laadpunten en laadpunten voor lichte en zware voertuigen. De SERV stelt voor om de Vlaamse verkeersbelastingen als hefboom te gebruiken en ze te focussen op echte zero-emissie auto’s.
Grootschalige renovaties pakken hele wijken aan
Verder moeten gemeenten en provincies of bovenlokale niveaus grootschalige collectieve renovatieprojecten opstarten die veel woningen of hele wijken in één keer vernieuwen en klimaatvriendelijker maken. Dat kan een goede gelegenheid zijn om warmtenetten te voorzien en om via sloop en densere heropbouw meerwaarde te creëren door de extra wooneenheden. Dat kan financiële ruimte vrijmaken voor betere infrastructuur en sociale woningen.
Daarnaast moet een individuele renovatieverplichting na aankoop van een woning ervoor zorgen dat minstens enkele cruciale renovatie-ingrepen volgen. Omdat kwetsbare gezinnen dit vaak niet zelf kunnen betalen, vragen de sociale partners hogere premies voor deze doelgroep en minstens 200.000 extra sociale woningen als vangnet. Zo komt betaalbaar en kwaliteitsvol wonen niet in het gedrang.
Haalbaar en betaalbaar klimaatbeleid in de praktijk
Kortom, Vlaanderen heeft geen kleppers van plannen nodig maar kleppers van maatregelen. Een strakker beleid is nodig dat minder ingewikkeld is maar meer resultaat neerzet. Daarvoor moet het beleid ook dwingender. In plaats van vrijblijvende premies moet de focus verschuiven naar regels en verplichtingen. Collectieve, grootschalige en integrale projecten kunnen de kosten beperken. Roadmaps, operationele plannen en duidelijke afspraken moeten leiden tot echte actie en zorgen dat er voldoende middelen, materialen én arbeidskrachten zijn. Tot slot zijn infrastructuurinvesteringen nodig, o.a. om de energienetten dringend fit te maken voor de welgekomen golf van warmtepompen en elektrische voertuigen.