Zorg en ondersteuning moeten aansluiten op wat mensen willen en nodig hebben, zeggen de Vlaamse vakbonden en werkgevers verenigd in de SERV. Daarbij is het belangrijk gezondheidsongelijkheden weg te werken en zorg nabij en op maat te voorzien. De SERV vraagt n.a.v. de Week van de Zorg aan de Vlaamse overheid om meer te Investeren in nabije en toegankelijke zorg, betere erkenning van mantelzorg en ook de openbare ruimte geschikt te maken voor mensen in alle levensfasen. In het huidige Vlaamse beleidsdiscours rond zorg en ondersteuning is ‘vermaatschappelijking van zorg’ uitdrukkelijk aanwezig, o.a. als antwoord op een aantal van deze uitdagingen.
Caroline Copers, voorzitter SERV: “We moeten vaststellen dat vermaatschappelijking van zorg in de huidige vorm of invulling niet voor iedereen even goed werkt of voor iedereen even haalbaar is. Omdat vermaatschappelijking van zorg zichzelf niet organiseert en een stevige samenwerking vraagt tussen verschillende betrokken maatschappelijke actoren én beleidsdomeinen, nemen de sociale partners op eigen initiatief deel aan het debat.”
Vermaatschappelijking van zorg
Dagelijks horen we berichten uit de praktijk of onderzoek over tekorten aan personeel in de zorg, de druk op mantelzorgers, alarmsignalen over het mentaal welzijn van volwassenen en jongeren, structurele tekorten in de basiszorg of de zwaarder wordende zorgvragen van een verouderende bevolking. Al deze elementen zetten het zorgverhaal op scherp.
Vermaatschappelijking van zorg is een term uit het zorg- en welzijnsbeleid en omvat het idee om mensen een zo goed mogelijke kwaliteit van leven en een zinvolle plaats in de samenleving te geven. In de praktijk zijn al heel wat innoverende en inspirerende initiatieven ontstaan die een stevige bijdrage leveren aan vermaatschappelijking van zorg. Zij vormen mee het fundament van dit advies. Volgens de vakbonden en werkgeversorganisaties vragen bestaande blinde vlekken en ontbrekende verbindingen om oplossingen om vermaatschappelijking van zorg met twee voeten op de grond te zetten en om de haalbaarheid ervan voor iedereen op te schroeven zonder onbedoelde en ongewenste negatieve effecten. De juiste zorg op de juiste plaats brengen (al dan niet thuis) en haalbaar en toegankelijk maken, is meer dan ooit nodig.
Ondersteunen van mantelzorg
Zorg dragen voor familieleden, vrienden of buren is een belangrijke schakel in het hele zorgverhaal maar heeft ook duidelijke persoonlijke, sociale en economische grenzen. Mantelzorg is altijd een vrije keuze en vervangt de formele zorg niet. Het vraagt om werkbare combinaties van taken (job en gezin) met het verlenen van informele zorg. De grenzen van mantelzorg worden best gerespecteerd, voor en door de zorgvrager, de mantelzorger, de werkgever en de professionele zorg.
Mantelzorgers hebben daarbij nood aan ondersteuning op maat. Ook voor grotere, middelgrote en kleine ondernemingen en organisaties moet er specifieke inspiratie en ondersteuning geboden worden. Tegelijk moet mantelzorg nog meer een plaats krijgen in de samenwerking met de professionele zorg. De SERV ziet het online platform van de Vlaamse overheid mantelzorgers.be als een goede startbasis. Dit platform zou ook moeten uitgroeien tot een referentie voor werkgevers die meer willen weten over personeelsbeleid met oog voor mantelzorg én hun bedrijfsorganisatie. Vlaanderen kan via eigen hefbomen mensen met het federale mantelzorgstatuut verder ondersteunen (ook preventief) met bv. een zorgcoach of psychologische bijstand.
Nabije en toegankelijke zorg
Naast zorg op maat van iedereen moet zorg best ook buurtgericht zijn. Het project Zorgzame buurten steunt op dat principe en zet in op sterke lokale netwerken en linken tussen mantelzorg en formele zorg. Er is evenwel waakzaamheid nodig bij het decentraliseren van beleid richting de lokale besturen. De SERV kijkt uit naar een mogelijke bestendiging of bijsturing van de zorgzame buurten door de Vlaamse overheid na evaluatie.
Verder is een eerstelijnsaanbod met meerdere zorgdisciplines onder één dak een goed voorbeeld om zorg laagdrempelig en nabij aan te bieden. Wijkgezondheidscentra zijn daar een goed voorbeeld van en kunnen kwetsbare doelgroepen die minder gemakkelijk hun weg vinden in het zorglandschap bereiken. Maar ook zelfstandige huisartsen werken soms al samen met psychologische consulenten in dezelfde praktijk. De SERV is benieuwd hoe de Vlaamse overheid dergelijke initiatieven in de toekomst wil ondersteunen.
Ruimte maken voor zorg
Tot slot is het ook belangrijk om letterlijk en figuurlijk ruimte te maken voor zorg. We denken dan aan veilige voetpaden, geen vervelende trapjes en opstapjes en levensloopbestendige woningen. Maar ruimte maken voor zorg gaat ook veel breder: een buurt met een goede mix van alleenstaanden, gezinnen, huizen en appartementen maar ook collectief wonen. De SERV vraagt om bestaande drempels voor samenwonen en cohousing op te lossen. Verder zijn ook voedingswinkels, huisarts, apotheek, een ontmoetingsplaats en sociale dienstverlening nodig in de buurt. Daarom is het belangrijk om ook via ruimtelijke ordening te kiezen voor denser wonen met kwaliteitsvolle open ruimte. Dat geeft vermaatschappelijking van zorg alle kansen.