De Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties verenigd in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) vragen de nieuwe Vlaamse Regering om te investeren in meer betaalbare woningen op goed gekozen locaties met focus op kwalitatieve verdichting. De SERV benadrukt daarbij dat het belangrijk is om verkokering tegen te gaan en over de verschillende beleidsthema’s heen te kijken en de woonproblematiek te koppelen aan andere maatschappelijke uitdagingen zoals werk, armoede, klimaat, ruimte, mobiliteit en welzijn. Vlaanderen telt vandaag 2,95 miljoen huishoudens. In 2050 worden dit er 3,38 miljoen, een toename van 15% of 433 000 huishoudens. In een nieuw rapport schetst de SERV de woonproblematiek in Vlaanderen vanuit sociaal-economisch perspectief.
Gezinsverdunning en vergrijzing
De vraag naar betaalbare (huur)woningen zal enkel toenemen. Tegen 2050 komen er in Vlaanderen 433 000 huishoudens bij. Het aantal huishoudens stijgt sneller dan de bevolking door de groeiende groep alleenstaanden. Deze gezinsverdunning vormt samen met de vergrijzing een grote uitdaging.
Nieuwe en innovatieve woonvormen zoals gemeenschappelijk wonen, zorgwonen of kleinschalig wonen kunnen tegemoet komen aan verschillende maatschappelijke uitdagingen op vlak van wonen onder andere voor kwetsbare groepen en mensen met specifieke zorgnoden. De regelgeving is nog te veel geënt op de individuele huiseigenaar en houdt onvoldoende rekening met atypische woonvormen. Heel wat drempels die nieuwe vormen van samenwonen bemoeilijken moeten nog weggewerkt worden.
Wonen voor iedereen betaalbaar
Betaalbaar wonen is één van de grote uitdagingen voor het woonbeleid in Vlaanderen. Bijna 30% van de huishoudens in Vlaanderen verkeert in woonnood. Dat betekent dat zij ofwel een betaalbaarheidsprobleem hebben ofwel leven in een woning in slechte of zeer slechte staat. De woonnood is het grootst bij private huurders, meer dan 60% verkeert in woonnood. Betaalbaar wonen voor iedereen veronderstelt een voldoende en betaalbaar aanbod op de drie segmenten van de woningmarkt: koopwoningen, private én sociale huurwoningen. Dit kan onder meer door de bouw en renovatie van woningen te stimuleren, huishoudens die het moeilijk hebben financieel te ondersteunen en alternatieve financierings- en eigendomsmodellen te ontwikkelen.
Snel meer sociale woningen
Er staan 176 000 kandidaten op de wachtlijst voor een sociale woning. Dat is meer dan er gezinnen in een sociale woning wonen. De wachttijd is gemiddeld vier jaar. Ondertussen zijn deze mensen aangewezen op de private huurmarkt. Daar moeten ze concurreren met starters die het steeds moeilijker hebben een eigen woning te kopen en dus langer blijven huren. De jaarlijkse aangroei van sociale woningen moet daarom snel en substantieel hoger. Een groter aanbod aan sociale huurwoningen vermindert de druk op de private huurmarkt en maakt wonen meer betaalbaar voor huishoudens die recht hebben op een sociale woning. Tegelijkertijd moet ook ingezet worden op de private markt voor huishoudens die geen recht hebben op een sociale woning. Versnelde investeringen in een kwalitatief aanbod aan sociale huurwoningen kunnen tegelijk een belangrijke hefboom zijn voor een eerlijke energietransitie. Ze kunnen ook bijdragen tot de noodzakelijke ruimtelijke transitie.
Locatie, locatie, locatie
Het is belangrijk om goed na te denken over waar het woningaanbod wordt uitgebreid. Dat gebeurt best op zogenaamde slimme locaties: vlot bereikbare plaatsen met veel voorzieningen zoals winkels, onderwijs, zorg en veel beschikbare jobs. Net in regio’s met veel jobs zijn er (grote) tekorten aan betaalbare woningen. Gezinnen met een lager of gemiddeld inkomen moeten hierdoor noodgedwongen elders een woning zoeken op minder bereikbare locaties. Bovendien zijn dat vaak mensen met een essentieel beroep die niet van thuis uit kunnen werken. Een slimme woonlocatie bevordert de werking van de arbeidsmarkt en vermindert de arbeidsmarktkrapte want waar we wonen bepaalt mee de jobbereikbaarheid.
Kwalitatieve verdichting
Vanaf 2040 mag enkel nog gebouwd worden binnen het huidige ruimtebeslag . Het is daarom extra belangrijk om goed na te denken over hoe we de beschikbare ruimte zullen innemen en gebruiken. De weinige vrije plaats leidt onvermijdelijk tot verdichting. Dit moet op een kwalitatieve manier gebeuren. Daarom vragen de Vlaamse sociale partners aan de Vlaamse Regering voor een integrale aanpak te kiezen over beleidsdomeinen en -niveaus heen waarbij leefbaarheid centraal staat.
Kwalitatieve verdichting biedt heel wat kansen zoals voldoende en aantrekkelijk groen en klimaatadaptieve maatregelen. Maar verdichting is vaak moeilijk te realiseren en duur. Het is dan ook belangrijk om de hinderpalen weg te werken en te zorgen voor een rechtszeker en voorspelbaar vergunningenkader met ruimte voor innovatie en nieuwe woonvormen.
Wonen in Vlaanderen is één van de 15 speerpunten in de prioriteitennota van de SERV. Daarin vragen de Vlaamse sociale partners aan de nieuwe Vlaamse Regering om te investeren in meer betaalbare woningen op slim gekozen locaties. Om dit te ondersteunen publiceert de SERV vandaag een rapport dat de woonproblematiek in Vlaanderen schetst vanuit sociaal-economisch perspectief.