Het economische herstel neemt een veelbelovende start in Vlaanderen. Dat blijkt uit alle prognoses van de afgelopen maanden. Bedrijven en gezinnen krijgen weer vertrouwen in de economie en investeringen en internationale handel gaan in stijgende lijn. Dat is goed nieuws zeggen de Vlaamse sociale partners maar het werk is niet af. Zonder bijsturingen zwelt het Vlaamse begrotingstekort in 2024 aan tot 3 miljard euro volgens de berekeningen van de SERV. Dat is 293 miljoen euro meer dan in de meerjarenraming van de Vlaamse Regering. Ook de Vlaamse schuld neemt verder toe tot 47,8 miljard euro in 2024. Daarom vragen de Vlaamse sociale partners de regering om de houdbaarheid van de Vlaamse overheidsfinanciën goed te bewaken. Bijkomende maatregelen dringen zich op.
SERV-voorzitter Ann Vermorgen: “Alle regeringen in dit land hebben hun begrotingen gebruikt als buffer en schokdemper om de impact van de coronacrisis op te vangen. Op die manier zijn ze erin geslaagd ons te redden van een economisch en sociaal debacle zonder voorgaande. Dat waarderen de Vlaamse sociale partners enorm. Nu de economie herstelt, moet de Vlaamse Regering het kompas slim oriënteren. Vlaanderen moet zich niet alleen richten op een duurzame relance maar ook de houdbaarheid van de overheidsfinanciën in het vizier houden. Dat zal goed doordachte keuzes vragen.”
Raming Vlaamse begrotingstekort en schuld tot 2024
De SERV raamt het Vlaamse begrotingstekort in 2021 bij ongewijzigd beleid op 5 miljard euro (incl. corona-uitgaven, Vlaamse Veerkracht en Oosterweel). Dat is 291 miljoen euro beter dan in de aangepaste begroting van de Vlaamse Regering en komt door de hogere ontvangsten die volgen uit de snellere economische relance.
Kijken we verder richting 2024 dan komt de SERV uit op een tekort van 3 miljard euro of 2,6 miljard als de uitgaven voor de Oosterweelverbinding niet worden meegenomen in de berekening. Dat is 293 miljoen euro minder goed dan in de meerjarenraming 2020-2025 van de Vlaamse Regering (zie grafiek). Vooral bijkomende recurrente uitgaven zoals de compensatieregeling voor de terugdraaiende teller voor zonnepaneeleigenaars en extra uitgaven voor onderwijs en welzijn zijn de oorzaak. De Vlaamse Regering wil tegen 2024 het tekort terugbrengen tot de helft van het tekort in 2022. Dat betekent een aanzienlijke inspanning van 1,3 miljard euro tegen 2024.
Bij ongewijzigd beleid ziet de SERV de overheidsschuld in zijn ramingen toenemen van 25,7 miljard euro in 2020 tot 34,1 miljard euro in 2021. De schuld stijgt zo ruim 6 % boven de schuldratiodrempel die de Vlaamse Regering vooropstelt tot 71,2 %. In de volgende jaren groeit de schuld aan tot 47,8 miljard euro in 2024 (= ruim 30 % boven de schuldratiodrempel van 65 % tot 96 %).
Hoe de Vlaamse overheidsfinanciën weer gezonder maken?
De Vlaamse sociale partners zien twee belangrijke doelstellingen voor 2022 en de volgende jaren. Vooreerst moet Vlaanderen zo snel en efficiënt mogelijk inzetten op een duurzame economische groei. De aantrekkende internationale conjunctuur en het transformatieprogramma Vlaamse Veerkracht spelen daarin een cruciale rol. Zo ontstaat budgettaire ruimte om o.a. te investeren in een groene en digitale transitie, innovatie te ondersteunen en de Vlaamse arbeidsmarkt te versterken.
Even belangrijk is dat de Vlaamse Regering terug aanknoopt bij de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Het doel om in drie jaar tijd het tekort te verminderen tot de helft van het tekort in 2022 vindt de SERV een na te streven objectief waarbij naar een evenwicht gezocht wordt tussen het garanderen van gezondere overheidsfinanciën en het vrijwaren van de economische en maatschappelijke relance. Een structureel evenwicht van de Vlaamse begroting zit er de komende jaren niet in maar door bijkomende maatregelen kan het gezondmakingstraject wel gestart worden. Om de uitgaven te beheersen wil de Vlaamse Regering ingrijpen via drie initiatieven:
- uitgavennormering: de Vlaamse Regering onderzoekt hiermee welke uitgaven meer of minder mogen toenemen. Dat komt de doelmatigheid en efficiëntie van het beleid ten goede en kan bijkomende budgettaire ruimte creëren om beleidsprioriteiten uit te voeren. De SERV staat positief tegenover deze uitgavennormering op voorwaarde dat de normering geldt voor de hele begroting en alle beleidsdomeinen. Verder vraagt de SERV een specifieke normering voor investeringen en groeiversterkende uitgaven.
- Vlaamse Brede Heroverweging: de Vlaamse Regering wil een grondige doorlichting van de belangrijkste recurrente middelen verankeren in het begrotingsproces. Momenteel werkt de Vlaamse overheid aan een oefening om na te gaan of alle bestaande uitgaven tot haar kerntaken behoren, of het beleid doeltreffend is en waar er efficiëntiewinsten mogelijk zijn. De SERV vindt dit een goede oefening op voorwaarde dat alle beleidsdomeinen mee in bad gaan (niet meedoen mag niet beloond worden). Leidt de doorlichting uiteindelijk tot aanpassingen van de uitgaven, dan is het belangrijk om open te communiceren en zo draagvlak te creëren voor de veranderingen bij burgers en ondernemingen.
- aanpassing begrotingsproces: de Vlaamse Regering wil het begrotingsproces vereenvoudigen en optimaliseren. De SERV vindt het een goed idee om te evolueren naar twee begrotingsmomenten per jaar: alleen bij de opmaak van de begroting wordt dan nog een gedetailleerde begroting opgemaakt waarin alle belangrijke beslissingen qua begroting en beleid verwerkt worden. Op een tweede moment wordt dan bekeken wat de Vlaamse Regering heeft gerealiseerd. Daartussen zijn enkel technische actualisaties mogelijk en geen nieuw beleid. De SERV wil deze nieuwe manier van werken wettelijk verankerd zien (in Codex Overheidsfinanciën).
Om de kloof tussen ontvangsten en uitgaven te verkleinen legt de Vlaamse Regering vooral de klemtoon op initiatieven om de uitgaven te beheersen. Dat is echter niet de enige mogelijke benadering. Ook langs de kant van de ontvangsten zijn er initiatieven mogelijk, suggereren de Vlaamse sociale partners. Met het oog op de gezondmaking van de Vlaamse overheidsfinanciën is proactief een grondige evaluatie van zowel de inkomsten- als uitgavenzijde van de Vlaamse begroting aan de orde.