Bekijk het beleid ook met een jongerenblik

Jong SERV vraagt de nieuwe Vlaamse Regering om het beleid structureel met een jongerenblik te bekijken zodat jongeren, jonge werknemers en ondernemers er beter in slagen hun plek in de samenleving op te nemen.

Uitdagingen

Slagen jonge mensen er vandaag voldoende in om zich te ontplooien en een zelfstandig bestaan op te bouwen? Onderzoek leert dat tal van knelpunten en risico’s jongeren een ‘uitgesteld leven’ doen leiden voor leren, wonen, gezinsvorming, ondernemerschap en werken.

De kansenongelijkheid is groot en het armoederisico ligt bij de jongeren tussen 18 en 25 hoger dan bij volwassenen (25 tot 64 jaar). Ook jonge werknemers en ondernemers voelen een hoge mentale en prestatiedruk met risico op een langdurige uitval. Veel jongeren maken zich zorgen over problemen in de bredere samenleving en de wereld. Door de klimaatverandering, opeenvolgende crisissen, oorlog en geopolitieke spanningen zijn ze ook bezorgd over de publieke financiën. Ze vragen zich af of er nog voldoende middelen op langere termijn zullen zijn voor toekomstige noden en uitdagingen.

Voorstellen

Betrek jongeren bij het beleid

Jong SERV vraagt de nieuwe Vlaamse Regering om het perspectief en de belangen van jongeren en jonge werknemers en ondernemers beter en meer structureel mee te nemen in het beleid. Zij willen mee nadenken met beleidsmakers en organisaties om maatschappelijke impact te hebben. Nieuwe generaties hebben bovendien vaak een andere, vernieuwde kijk op de zaken en kunnen helpen om een meer toekomstgericht en inclusiever beleid en een betere (digitale) dienstverlening te realiseren. Jong SERV vraagt daarom jongeren meer te betrekken in de beleidsvorming en om in participatietrajecten expliciete aandacht te geven aan jongeren. Daarvoor is een aangepaste manier van werken nodig. Daarnaast zouden jongeren meer betrokken moeten worden in of bij adviesraden, raden van bestuur, werkgroepen en projecten.

Maak van stages een positieve, leerrijke eerste werkervaring

Een betere toeleiding en ondersteuning zijn nodig om van stages een succeservaring te maken. Ze bepalen mee de studie- en beroepskeuze, ze vormen een leerrijke en ook realistische eerste kennismaking met de wereld van werk en ze helpen vroegtijdig schoolverlaten tegen te gaan. Door samenwerking met scholen, lokale ondernemingen, sectoren en sociale partners moeten leerlingen, studenten en beginnende werknemers zeker kunnen zijn van een kwalitatieve stageplaats. Dat vraagt betere informatie over alle soorten stages die er zijn en een goede samenwerking tussen ondernemingen, scholen en stagiairs met duidelijke communicatie en afspraken. Er moet samen met jongeren en sociale partners worden gewerkt aan een richtinggevend kader dat zorgt voor transparantie over doelstellingen, rechten en plichten. Om stages inclusief en laagdrempelig te maken, zouden ze kosteloos moeten zijn voor de stagiair, met bv. een vergoeding voor verplaatsingsonkosten zoals in de aangekondigde EU-verplichting rond stagevergoedingen is voorzien. Ondernemingen moeten worden begeleid en ondersteund om het belangrijke engagement rond stages te kunnen waarmaken.

Stimuleer jongeren om brede loopbaancompetenties te ontwikkelen

Jong SERV vraagt om de aanknopingspunten in de minimumdoelen of eindtermen in het onderwijs beter te benutten. Zo kunnen loopbaancompetenties en ondernemerschapsvaardigheden in het initieel en voortgezet onderwijs met het nodige realisme aan bod komen. Door de grote veranderingen op de arbeidsmarkt zijn vaardigheden om loopbaankeuzes te kunnen maken en de eigen loopbaan aan te sturen belangrijker dan ooit.

Loopbaancompetenties gaan niet enkel over werknemerschap. Veel jongeren gaan tijdens hun studie aan de slag als studentondernemer en zien ondernemerschap als een logische stap, gaan met hun kwalificatie van het hoger onderwijs als freelancer aan de slag of beginnen een startup. Zij missen echter vaak de nodige en correcte informatie en de noodzakelijke basis aan ondernemerschapscompetenties, of vallen ten prooi aan malafide praktijken die snel veel winst beloven maar ernstige risico’s inhouden.

Ook op digitale competenties moet sterker worden ingezet, want anders dan gedacht heeft een derde van de jongeren geen digitale basisvaardigheden. Nochtans zijn digitale vaardigheden cruciaal voor hun persoonlijke én loopbaanontwikkeling.

Emiel Neyrinck, lid Jong SERV en adviseur internationaal ondernemerschap bij UNIZO: “Jonge ondernemers zijn de toekomst van onze economie. We hebben frisse ideeën, bruisende energie, we zijn gedreven, bereid risico’s te nemen, te springen, te connecteren en we dromen groot. Maar om te floreren is er meer nodig dan de passie om te ondernemen. We hebben een omgeving nodig die onze ambities voedt en kansen biedt. Ook de digitale skills van jongeren zijn een niet te onderschatten asset in de globaliserende wereld waar we vandaag in leven en ondernemen. Door middel van sociaal overleg kunnen we samen de fundamenten leggen voor het toekomstige succes van jonge ondernemers. Zo springen we niet alleen naar nieuwe hoogtes, maar bouwen we mee aan een voorspoedige toekomst voor ons allemaal. We ijveren voor een tastbaar platform voor young potentials waar we vragen capteren en in nauw contact staan met de doelgroep van de toekomst.”

Begeleid jongeren gericht naar werk en ondersteun hen bij de start van hun loopbaan

Jongeren hebben nood aan tijdige en duidelijke informatie op maat over hun rechten en plichten als werknemer of ondernemer. Er is een grote nood aan ondersteuning en loopbaanontwikkeling op de werkvloer gedurende de eerste jaren van hun loopbaan, o.a. om uitval te vermijden. Loopbaanbegeleiding openstellen voor jonge werknemers laat toe om in een cruciaal stadium van hun loopbaan te investeren in duurzame loopbanen. Ook levenslang leren is van groot belang, o.a. om mee te zijn met nieuwe technologieën en de digitalisering. Daarnaast moet meer dan vandaag worden ingezet op een warme overdracht tussen onderwijs en werk en op arbeidsbemiddeling op maat van jongeren.

Voorzie meer betaalbare koten en woningen

Meer betaalbare koten zijn nodig want steeds meer studenten ondervinden problemen bij het vinden van een betaalbaar kot. Het aanbodtekort leidt tot schaarste en drijft de prijzen omhoog. De Vlaamse Regering, lokale besturen en onderwijsinstanties moeten samen het aanbod uitbreiden en sommige regels herbekijken (bv. toegangsregels voor basiskoten). Om jongeren te ondersteunen moet informatie toegankelijker zijn en misbruik worden tegengegaan. Dit kan een taak zijn voor lokale besturen in samenwerking met de hoger onderwijsinstellingen.

Daarnaast is er een bijkomend aanbod aan betaalbare woningen nodig, o.a. door nieuwe woonvormen zoals co-housing te reguleren en te erkennen. Een eerste woning kopen zonder steun van familie wordt steeds moeilijker. Daarom kiezen veel jonge starters bewust of noodgedwongen om langer thuis te blijven wonen of langer te huren. Jong SERV vraagt bijzondere aandacht voor precaire groepen.

Joke Vrijs, Lid Jong SERV en nationaal verantwoordelijke Jong ACV: “Jongeren staan voor heel wat keuzes. Het is belangrijk dat wij deze keuzes autonoom kunnen maken zonder financiële belemmeringen. Denk maar aan de vraag waar we gaan studeren en óf we wel willen verder studeren, of we op kot gaan en hoe het zit met de vervoerskosten. We staan ook voor de keuze wanneer we het ouderlijk huis verlaten en hoe we willen wonen. Is co-housen bv. een bewuste keuze of eerder een noodzaak? En wanneer starten we een gezin of doen we dat liever niet in een wereld met grote klimaatuitdagingen? En hoe kiezen we een job zonder bang te moeten zijn over de aard van het contract of een onzeker inkomen. Geef jongeren dus de tijd en ruimte om zich te ontplooien en hun talenten te ontdekken zodat we als volwaardige burgers kunnen participeren aan de maatschappij en het beleid.”

Investeer in mentaal welzijn en werkbaar werk

Een overheidsbrede aanpak is nodig om het welbevinden en de kansen van jongeren en jongvolwassenen in hun verdere leven te maximaliseren. Problemen met mentaal welzijn ontstaan al vroeg in de levensloop. Bijna 1 op 5 adolescenten rapporteert (matig) ernstige psychologische klachten. De impact van mentaal welzijn werkt door op de levenskwaliteit, relaties, gezondheid, werk, persoonlijke en professionele ontwikkelingarmoede en wonen. Omgekeerd hebben ook werk, gezondheid, wonen enz. een grote impact op het mentaal welzijn. Uit de Werkbaarheidsmeting van de SERV|Stichting Innovatie & Arbeid blijkt dat het aandeel werknemers onder de 30 jaar met werkstressklachten is gestegen van 26,5% (2004) naar 34,5% (2023). Bij deze groep is er ook een stijging van de burnout-symptomen van 8,4% (2004) naar 12,8% (2023). Dit onderstreept de nood aan bijzondere aandacht voor werkbaar werk van jonge werknemers.

Een omvattende aanpak moet bestaan uit preventie, vroegdetectie, ondersteuning door welzijnsorganisaties voor jongeren en laagdrempelige, toegankelijke en geïntegreerde hulp op maat van jongeren en jongvolwassenen. Er zijn al stappen gezet naar een meer sluitend aanbod met bv. Overkophuizen en TEJO maar wachtlijsten en betaalbaarheid zorgen voor drempels.

Jong SERV

Sinds eind 2022 geeft de SERV jongeren een stem in zijn werking via Jong SERV. Deze jongeren zijn actief bij de Vlaamse sociale partners en staan zelf in nauw contact met jonge ondernemers en werknemers. Het is dit forum van jonge mensen, waarmee de SERV structureel informatie deelt en overlegt, dat autonoom onderstaande prioriteiten naar voren schuift. Ze kunnen inspiratie bieden voor het sociaal overleg en het beleid.