Op dinsdag 28 mei vond de SERV-academie 'Innovatie in ondernemingen: van AI tot Z' plaats, een evenement georganiseerd in samenwerking met de Vlaamse AI Academie (VAIA) en het Kenniscentrum Data & Maatschappij (KDM). In een volle zaal met 90 deelnemers boden we een brede blik op innovatie vanuit diverse invalshoeken. Onder leiding van moderator Tom Seymoens van de SERV werden drie onderzoeksrapporten voorgesteld, aangevuld met drie praktijkervaringen en twee keynotes.
SERV-voorzitter Danny Van Assche opende de academie met een betoog over het belang van innovatie als drijvende kracht voor een duurzame economie en een duurzame samenleving. Vlaanderen doet het vandaag goed op vlak van innovatie maar we mogen niet op onze lauweren rusten in een competitieve internationale context. We moeten blijvend inzetten op innovatie en meer ondernemingen daarin meekrijgen om antwoorden te bieden op complexe economische en sociale vraagstukken.
Willemien Laenens van KDM besprak met ons de vijf belangrijkste misvattingen als het gaat over werknemersparticipatie bij AI-innovatie. In de visiepaper Data AI en werk (2024) worden deze misvattingen weerlegd op basis van de ervaringen uit workshops en projecten rond het thema AI en werk. In de visiepaper worden bovendien 11 aanbevelingen geformuleerd gericht aan werkgevers(organisaties), werknemers(organisaties), beleidsmakers en kenniscentra om AI te implementeren in de organisatie, met oog voor werknemersparticipatie. Want werknemers (vroeg) betrekken zorgt voor betere adoptie van AI-innovaties op de werkvloer en voor werkbaarder werk.
Els Dreesen van vzw Buseloc kon dit beamen. Participatie vanaf het begin van AI-implementaties is cruciaal. Door hun medewerkers vanaf het begin te betrekken en door KDM te laten begeleiden doorheen de verschillende fases, kon de implementatie vlot en probleemloos verlopen. Medewerkers voelden zich gehoord en kaartten belangrijke zaken aan die soms over het hoofd werden gezien door de leidinggevenden. Els Dreesen gaf aan dat werknemers het proces belangrijker vinden dan de technologie zelf. In de toekomst wil Buseloc ook voor nieuwe implementaties werknemers vroeg betrekken en begeleiden in de implementatie. Leidinggevenden zullen worden opgeleid om dat voortaan zelf te kunnen doen.
Stefaan Gruyaert van VAIA had het vervolgens over de opleidingsbehoeften van Vlaamse kmo's met betrekking tot AI. Uit hun recente bevraging Vraagarticulatie: bevraging naar de nood aan AI-opleidingen bij Vlaamse kmo’s (2024) blijkt dat AI-adoptie in de Vlaamse kmo nog beperkt is. Stefaan presenteerde ons de belangrijkste conclusies uit het rapport. De meerderheid van de Vlaamse kmo’s vertoont een eerder afwachtende houding en heeft een duwtje nodig om effectief AI te implementeren. De belangrijkste drempel is kennis en inzicht over AI en daarom zijn opleidingen op maat zo belangrijk, inclusief voor de IT-manager intern of extern aan de kmo. VAIA pleit in het rapport ook voor de rol van de AI-ambassadeur die ondernemingen kan ondersteunen in een duurzame AI-implementatie.
Paul Thyssens is zo een AI-ambassadeur. Met zijn onderneming Nveil.ai begeleidt hij kmo’s in hun AI-implementatie. Hij besprak hoe de ‘fear of missing out’ een belangrijke drijfveer is voor de kmo’s om vandaag al stappen te zetten in AI-toepassingen. Kmo’s hebben echter nog een te beperkt begrip van AI om effectief aan de slag te gaan. Daarom zijn opleidingen zo belangrijk. Hij benadrukte dat AI geen IT-innovatie is maar een businessinnovatie. IT kijkt vooral naar infrastructuur, minder naar processen. Het is de leidinggevende die nadenkt over AI en beslist over de automatisatie van specifieke processen. Om dat goed te kunnen doen, zijn opleidingen over AI cruciaal.
Daarna stelde Fatima Yassir van de SERV|Stichting Innovatie & Arbeid de belangrijkste conclusies voor uit het recente onderzoek Voorbij de hype. Het innovatieproces in ondernemingen en organisaties’. Een goede (innovatie)strategie is een belangrijk vertrekpunt om gericht in te zetten op innovatie. Ook de rol van de innovatietrekker (de innovatiemanager of zaakvoerder/bestuurder in een kmo) is hierin belangrijk, met specifieke aandacht voor soft skills zoals ambidexter vermogen, persoonlijke leiderschap en ondernemerschap. Om de werkvloer mee te krijgen zetten ondernemingen best niet alleen in op cultuur maar evenzeer op structuur om innovatie mogelijk te maken. Data zijn belangrijk maar goed begrijpen welke data van belang zijn en hoe de juiste inzichten halen uit data is nog een uitdaging in vele ondernemingen. Tenslotte is het ecosysteem rond de onderneming een belangrijke hefboom voor innovatie en spelen brugfiguren hierbij een belangrijke rol.
Roel Paesmans van Fruitsnacks bevestigde het belang van structuur in de onderneming om te kunnen innoveren en groeien. Ook een heldere strategie en visie zijn belangrijk om de hele organisatie, inclusief de werknemers, mee te nemen in het innovatieverhaal. Als tips voor andere kmo’s gaf hij aan om een langetermijnplan uit te tekenen, goed de rendabiliteit van elke innovatie te berekenen en een sterk netwerk uit te bouwen.
Na de presentaties van deze drie rapporten gaf Omar Mohout van Nova Reperta vanuit zijn ruime expertise een boeiende keynote over de randvoorwaarden die innovaties succesvoller maken. Vertrek vanuit een duidelijk probleem of een sterke nood, niet vanuit een oplossing. Bouw een sterke strategie uit door (jezelf) de juiste vragen te stellen. Besteed de meeste tijd en aandacht aan de uitvoering, niet enkel aan het idee. Werk iteratief, stapsgewijs en zoek naar continue feedbackloops op de markt die jouw innovatieconcept steeds scherper stellen.
Ten slotte kregen we van Jan Van Caneghem van WAAI zijn interessante nabeschouwing op de hele voormiddag. Hij baseerde zich hierbij ook op zijn ervaringen in de communities of practice van innovatiemanagers en presenteerde zijn bevindingen volgens de letters van het acroniem EPIC van zijn boek ‘the book that helps you become the EPIC designer of our tomorrows’. Jan wees op het belang van Empathy (de klant goed begrijpen), Process (combinatie van het creatieve en kritische), Impact (aandacht voor economische en sociale impact) en Character (het belang van changemanagement, de werkvloer in de verandering begeleiden).
